Паэзія Яўгеніі Янішчыц

Радзіма, Беларусь, дзяцінства — вось тыя крыніцы, якія поўнілі лірыку Я. Янішчыц духоўнай энергіяй. Яе вершы, прысвечаныя маці, бацьку, сыну, — гэта старонка не толькі асабістай біяграфіі, але і лірычнай хронікі, гісторыі беларускага народа.

Мысленне, асабліва ў сталай лірыцы паэтэсы, вызначаецца філасофскім роздумам над часам і прасторай, імгненнем і вечнасцю, жыццём і смерцю. Стан душы лірычнай гераіні выяўляецца праз дыялектычную ўзаемазалежнасць такіх эмацыянальных катэгорый, як любоў і боль, шчасце і адчай, радасць і журба, святло і цемра.

У роздумах пра бацькоўскі край, лёс землякоў і аднавяскоўцаў, пра гераічнае мінулае і сучаснасць адчуваецца высокая чалавечая годнасць, павага да людзей. Адной з лепшых старонак беларускай паэзіі стала інтымная лірыка Я. Янішчыц. У ёй найбольш выразна раскрылася незвычайнае духоўнае святло чалавечай і творчай асобы. Выяўленне душэўнага стану гераіні, яе сямейнай неўладкаванасці адбіліся ў паэме «Акно ў дождж».

Справы вясковых працаўнікоў шырока паказаны ў паэме «Ягадны хутар», якая вызначаецца спалучэннем верша і вершаванай прозы ў выглядзе лістоў да маці, дзядзькі Арцёма, стрыечнага брата. Сучаснай вёсцы прысвечана і «Зорная паэма». Паэтыка Я. Янішчыц шчодра ўвабрала ў сябе разнастайныя мастацкія прыёмы і сродкі народнай вуснапаэтычнай творчасці. Тропы вывераны жыццёвай логікай і нясуць на сабе адбітак неардынарнасці паэтычнага мышлення.

Вобразы каліны, шыпшыны і іншых пераўтвараюцца, у розных варыяцыях выяўляючы тонкія адценні душэўнага стану гераіні.

Сэрца жанчыны мела патрэбу ў дыялогу з іншымі людзьмі, яна імкнулася ўшанаваць годных майстроў сваёй прафесіі. З гэтай прычыны пісаліся вершы-прысвячэнні, адрасаваныя сябрам, калегам па літаратуры, наогул людзям, блізкім па духу і светаадчуванні. Яна ведала, як гэта важна — «прыйсці да таварыша ў горасны міг» («Прыйсці да таварыша»). А яшчэ смуткавала і тужыла па тых, хто так неспадзявана, у маладым веку пайшоў з жыцця: са скрухай яна гаварыла пра смерць крытыка Варлена Бечыка, паэтаў Леаніда Якубовіча і Рыгора Семашкевіча.

У жаночай існасці Я. Янішчыц быў закладзены глыбінны гуманістычны пачатак: дабрыня, чуласць, шкадаванне, міласэрнасць, спагада... Непадробнай мацярынскай трывогай адгукнулася сэрца паэткі, калі тая пабачыла юнакоў-навабранцаў у цырульні. (У Афганістане тады гінулі маладыя бязвусыя беларускія хлопцы.) «Смех... безаглядна-малады» спарадзіў словы засцярогі-просьбы:

                                 ...Радзімыя, шчымлівыя жаўронкі,
                                 Дай Бог сустрэць мне вас праз два гады!

                                 Шчаслівае дарогі вам і пошты,
                                 Хай вас цяпло радзімы саграе.
                                 ...Ад першай кулі гінуць. Ад апошняй.
                                 Не па-мі-рай-це!.. хлопчыкі мае.

Пра «Верш, напісаны ў цырульні» крытык Дз. Бугаёў піша: «Чытаючы такія радкі, дзівішся, як многа можа ўмясціць у сябе паэтычнае слова, калі яно выспела ў чулай і спагадлівай душы таленавітага майстра...»