Рыгор Барадулін. Аналіз творчасці

Трэба дома бываць часцей,
Трэба дома бываць не госцем,
Каб душою не ачарсцвсць,
Каб не страціць святое штосьці.
Р. Барадулін

Паэзія народнага паэта Беларусі Рыгора Барадуліна — з'ява надзвычай непаўторная, унікальная. Яна шматколерна, пластычна і эмацыянальна ўзнаўляе навакольны свет, адлюстроўвае прыгажосць роднай зямлі, пафас стваральнай працы. Вершы яго нават без подпісу пазнаюцца па яркай вобразнасці, рытміцы, унутранай рыфме, выразным гукапісе.

Р. Барадулін — прадстаўнік таго пакалення творчай інтэлігенцыі, якое ўвайшло ў мастацкае жыццё рэспублікі ў пасляваенны час. Балючая памяць аб апаленым вайной маленстве, аб гераізме, душэўнай стойкасці змагароў пранізвае паэмы «Блакада», «Балада Брэсцкай крэпасці», «Кожны чацвёрты», вершы «Палата мінёраў», «Прадвесне ў Хатыні», «1103-ці дзень вайны». Матыў чакання з вайны родных і блізкіх асабліва моцна і трагічна гучыць у вершы «Бацьку». Паэт перадае псіхалагічны стан хлопчыка з далёкіх пасляваенных гадоў, якому ў кожным салдаце хацелася пазнаць бацьку:

Каторы раэ сыходэіў снег...
Дамоў вярталіся суссдзі.
Я кожнаму насустрач бег
І чуў кароткае «Прысдзе...»

Кожны з твораў пра вайну — гэта яшчэ адна старонка ў паэтычным летапісе гераізму народа ў Вялікай Айчыннай. Р. Барадулін асуджае войны і напамінае аб неабходнасці паўсядзённай барацьбы за забарону ядзернай зброі. Яго турбуе, што «зямному шару важка ад трацілу», што «самалёт бомбу атамную губляе».

Асаблівае месца ў творчасці Р. Барадуліна займае тэма Бацькаўшчыны — малой радзімы Ушаччыны. Нямала радкоў прысвяціў паэт матчынай хаце, роднай вёсцы, таму кутку, дзе былі зроблены першыя крокі па зямлі, дзе застаўся ляжаць у магіле бацька-партызан (вершы «Мая Бацькаўшчына», «Заінелая Ушаччына», «Зямля бацькоў», «Прыцягненне Віцебскай зямлі»). Шчымлівыя, пранізлівыя барадулінскія радкі аб вернасці бацькоўскаму дому робяць чалавека лепшым, дабрэйшым, прылучаюць да вечных крыніц духоўнасці і чалавечнасці:

Наведвайцс бацькоў,
лакуль яны жывыя,
Пакуль дымяцца коміны — -
нагрэйцося ў бацькоў.
Калі адчай вякоў
гайнёй ваўкоў завые,
Не трэба анікому ён,
сум ля сляных слупкоў.

Паэт задумваецца над гістарычным мінулым Айчыны. 3 яго вершаў можна ўявіць старадаўні Мінск, які ніколі не мяняў свабоду на ярмо, Полаччыну, вядомую святлом «кірыліцы Скарынавай», Белую Русь, што «бласлаўляла даланёю кляноваю сваіх сыноў, слязамі дабяла бяліла лён на світку Каліноўскаму і Нёмавам у сны Урублеўскага плыла». Сутнасць народных традыцый і святаў раскрываецца ў вершах «Каляды», «Асяніны», «Вадохрышча», «Купалле», «Вялікадне». Героямі твораў Р. Барадуліна з'яўляюцца і змагары пад Грунвальдам, і слуцкія паўстанцы, і шматлікія дзеячы культуры, асветы (вершы «Грунвальд», «Слуцкім паўстанцам», «Язэп Драздовіч», «Дуніну-Марцінкевічу»). Родная зямля паўстае ва ўсёй сваёй непаўторнай красе, і паэт адкрыта прызнаецца:

Я шчасны,
што сынам быць
гэтай зямлі
Мне лёсам каканавана.

Бадай, самым галоўным у творчасці Р. Барадуліна з'яўляецца вобраз маці. Для паэта маці — увасабленне дабра і справядлівасці, спагады і жалю, чалавечай шчодрасці і самаахвярнасці. I невыпадкова апошняя кніга паэта носіць назву «Евангелле ад мамы». Яна асвечана дабравесцем, благаславеннем, бо маці — пачатак жыцця, ідэал працавітасці, сумлення і дабрыні, зберагальніца маральных каштоўнасцей, выпрацаваных чалавецтвам на працягу вякоў. 3 радкоў вершаў «Куліна», «Матчынахата», «Матчыны рукі», «Веды», «Вогнепаклонніца» паўстае вобраз маці паэта Куліны Андрэеўны. Гэта звычайная вясковая жанчына, якую не песціў лёс: не дачакалася з вайны мужа, адна гадавала сына, перажыла пасляваенныя цяжкасці.

Яны, рэальны вобраз маці паступова перарастае ў адзіны суладны вобраз маці-Радзімы:

Мамы не стала — не стала радзімы,
Дзе нарадзіўся старэць,
I падалася душа ў пілігрымы
3 мараю маму сустрзць.

У цэнтры паэтычнага бачання Р. Барадуліна знаходзяцца такія важныя праблемы, як будучыня беларускай мовы і культуры, духоўыая спадчына народа. У вершах «Мая мова», «Беларуская мова», «Наша мова», «Долі інакшай не трэба зямной...» гаворыцца аб спрадвечнасці і неўміручасці мовы, багацці і непаўторнасці жывога роднага слова:

Ты ад маці, ты матчына,
Всларуская мова.
Зорамі растлумачана
Сэрцу кожнас слова.
Там, дзс ёсць ты, — пагоднсе,
Дзс няма — там зімова.
Будэь для ўдзячпых паходняю,
Боларуская мова!

У многіх вершах Р. Барадуліна ставяцца пытанні ўнутранай духоўнасці чалавека, яго маральнай адказнасці за сябе і за іншых людзей. Кожны чалавек павінен задумацца над тым, што ён пакідае сваім нашчадкам:

Якія будуць сніцца сны
Нашчадкам нашым:
Ці дэень вясны,
Ці цень сасны,
Ці шум лясны.
Ці кашум?

Лёс Беларусі, ідэі нацыянальнага адраджэння нязменна хвалююць паэта. У вершах «Як трываеш?», «Беларусь на крыжы», нізках «Трыкірый», «Сэрца стане Біфліемам...» аўтар звяртаецца да Бога з просьбай вярнуць «блудныя душы з выгнання», дараваць вераадступнікам, уратаваць іх «ад рукатворнага жаху» і «напасцяў варожых»:

Божа, лашлі Бсларусі
Ласку з Тваімі вачамі.
Сэрцы суцеш у скрусе,
Злітуйся над крывічамі.

Вершы, напісаныя на аснове біблейскіх запаведзей і матываў, даюць магчымасць далучыцца да таямніц і скарбаў мудрасці, падштурхоўваюць да роздуму над зменлівасцю і бясконцасцю Сусвету.

Р. Варадулін, з'яўляючыся прадаўжальнікам сваіх вялікіх папярэднікаў, светачаў нашага Адраджэння Ф. Багушэвіча, Я. Купалы, М. Багдановіча, знаходзіцца ў няспынным творчым пошуку, у пошуку новых адкрыццяў. Ён ідзе ў нагу са сваім часам, чуйна рэагуючы на ўсе праявы грамадскага жыцця. Творы яго, захоўваючы сакавітую і найлагоднейшую матчыну мову, вучаць высокай праўдзе, справядлівасці, дабру і чалавечнасці.