Тэма Космасу ў паэзіі Аркадзя Куляшова

Ухвалены Твардоўскім зборнік вершаў «Новая кніга», які ўбачыў свет у 1964 годзе, не адразу быў ўспрыняты крытыкай з-за нечаканай для многіх навізны светаадчування аўтара, доказам якой з'явілася:

                       Парушыўшы законы прыцягнення,
                       Планетамі сярод другіх планет
                       Існуем мы з табой як выключэнне,
                       Мая любоў, — як свет і антысвет.
                       .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .
                       Аднак зямля б мая асірацела
                       I ўвесь сусвет ахутала б імгла,
                       Каб, выбухнуўшы раптам, адляцела
                       Ты ў невядомасць з хуткасцю святла.

                        («Парушыўшы законы прыцягнення... »)

Прыведзены верш быў напісаны ў 1962 годзе, праз год пасля таго, як наша «зямное» светаадчуванне было ўзарвана палётам у Космас першага чалавека, не ўсімі яшчэ асэнсаваным як пачатак касмічнай эры ў развіцці чалавецтва.

Вершы «Новай кнігі» — вынік таго, што свядомасць аўтара ўключыла ў сябе Космас як частку сферы пражывання чалавека, — сведчаць не пра аператыўнасць Куляшова ў засваенні новай моднай тэматыкі, а пра апярэджванне свайго часу яго паэтычнай думкай.

Развіццё тэмы Космасу ў паэзіі гэтага аўтара — яскравы таму прыклад. Першы вершаваны зварот паэта да «братоў па розуму» ўбачыў свет у 1930 годзе, калі нават трактар многім, у тым ліку і самому Куляшову, здаваўся цудам тэхнікі, што не перашкаджала яму прадбачыць логіку тэхнічнага прагрэсу так, быццам ён быў не паэтам, а супрацоўнікам другога вялікага летуценніка — будучага Галоўнага канструктара першых касмічных апаратаў Сяргея Каралёва, які ў тым жа трыццатым біўся над стварэннем першай у свеце касмічнай лабараторыі.

А беларуская літаратурная крытыка абвінавачвала Куляшова ў «адцягненасці» яго паэзіі.

Тэма Космасу ніколі не пераставала хваляваць паэта. У 1947 годзе, пасля публікацыі ў часопісе «Знание — сила» артыкула Фелікса Зігеля пра Тунгускі метэарыт, наступіў перыяд хатніх дыскусій па пытанні аб яго паходжанні. Куляшоў ўжо тады, як, зрэшты, і заўсёды, прытрымліваўся думкі аб іншапланетным паходжанні гэтага касмічнага аб'екта. Новы этап роздуму паэта аб сусвеце даў беларускай паэзіі верш «Зямля», напісаны ў тым жа 1947 годзе.

                       Хочам паветра глынуць
                       Не з балону,
                       Хочам на край свой зірнуць
                       Па-былому,

                       Чуць, як хістаюцца
                       Хвойныя ветры,
                       Як там купаюцца
                       Дрэвы ў паветры,

                       Чуць, як калоціцца неба ад грому.
                       Годзе, — вы крыкнеце, — час нам дадому!

                       Будзе прыемнай назад нам дарога —
                       Быццам салдатам з паходу цяжкога.

                       Здасца зямля нам, ад смагі зялёным,
                       Флягай з вадою, балонам з азонам.

                       Здасца яна нам, шчаслівым бясконца,
                       Хлебам ружовым, што выпекла сонца.

Год праз дваццаць ён уразіць касманаўта Пятра Клімука дакладнасцю апісання Зямлі, убачанай з калязямной арбіты.

Наватарства вершаў «Новай кнігі» ў тым, што, аб чым бы ні пісаў паэт, ён глядзіць на праблему вачыма чалавека новай эры, касмічнай, бо Космас для Куляшова — не абстракцыя далёкіх сусветаў, як, скажам, у яго рускіх папярэднікаў, а прастора, якую абжывае чалавек.