Літаратурная спадчына Сімяона Полацкага

   Лiтаратурная спадчына славутага беларуска-рускага паэта, драматурга, асветнiка i фiлосафа Сiмяона Полацкага даволi разнастайная i непаўторная. Ён складаў оды, элегii, гiмны, казаннi, панегiрыкi, загадкi, эпiтафii, плачы, удзельнiчаў у падрыхтоўцы поўнага перакладу расiйскай Бiблii i напiсаннi праекта першай у Расii найвышэйшай навучальнай установы, паводле якой пазней была ўтворана Славяна-грэка-лацiнская акадэмiя. У царскiх харомах Сiмяон Полацкi адкрыў незалежную ад патрыярхавай цэнзуры друкарню, першай кнiгай якой стаў "Буквар языка славенскага, сиречь начало учения детем хотяшим учиттися чтению писаний". Наш зямляк стаяў ля вытокаў першага ў Расii тэатра, створанага ў 1672 г. пры двары Аляксея Мiхайлавiча. Адзiн з самых адукаваных людзей свайго часу, Сiмяон Полацкi лiчыў абавязкам несцi людзям веды ў лiтаратурных творах. Творы нашага славутага земляка прысвечаны розным рэлiгiйным святам, падзеям царкоўнага жыцця, роднай зямлi, яе гарадам (Полацку i Вiцебску) i святыням. Так, у элегii "Пралог да прападобнай мацi Ефрасiннi" паэт, услаўляючы асабiстыя заслугi ўнучкi Усяслава Чарадзея, разважае аб гiстарычным лёсе Айчыны, трывожыцца за яе будучыню. Творчасць паэта захоўвала традыцыi славянскай гiмнаграфii, i таму нямала хвалебных узнёслых радкоў прысвечана пэўным асобам, падзеям. Культ жа асобы маскоўскага цара ў творах набывае асаблiва манументальны характар. Паэт iдэалiзуе яго як абаронцу радзiмы, мудрага i справядлiвага дарадчыка. Творчасць Сiмяона Полацкага вызначаецца энцыклапедычнасцю, шырокiм ахопам падзей. У вершах уздымаюцца сацыяльна-фiласофскiя i гiстарычныя пытаннi, выкрываюцца заганы тагачаснага феадальнага грамадства, асуджаецца каставая iерархiя, выказваюцца адносiны да "праведных" i "няправедных" войнаў, да творчай дзейнасцi асобных мастакоў, прапагандуецца iдэя пашырэння асветы, культуры i навукi. У вершы "Глас последний ко господу Богу царя Алексея Михайловича" паэт ад iмя памерлага расiйскага цара разгортвае перад яго сынам-спадкаемцам вялiкую, грунтоўна прадуманую праграму дзяржаўнай, грамадскай i асветнiцкай дзейнасцi, уключаючы i выдавецкую справу. У Маскве Сiмяон Полацкi зрабiў вершаваны пераклад "Псалтыра". Ён прызначаўся для сямейнага чытання i быў упрыгожаны гравюрамi, што, безумоўна, спрыяла яго шырокаму распаўсюджанню. У 1678 г. Сiмяон Полацкi падрыхтаваў да друку два зборнiкi. У першым — "Рыфмалагiёне, або Вершаслове" — былi змешчаны ўзнёслыя вершы пра царскую сям'ю i яе акружэнне. Другi зборнiк — "Вертаград мнагацветны" — з'яўляўся на той час сапраўднай энцыклапедыяй ведаў па гiсторыi, антычнай мiфалогii, фiласофii, тэалогii, маралi i хрысцiянскай сiмволiцы. Сiмяон Полацкi з'яўляецца аўтарам двух п'ес — "Камедыi-прытчы пра блуднага сына" i трагедыi "Пра Навухаданосара цара...". У iх ён iмкнуўся асучаснiць евангельскiя творы, наблiзiць iх да рэальных падзей тагачаснага жыцця. Так, гiсторыя пакут i раскаяння блуднага сына выкарыстоўвалася з выхаваўчай мэтай: маладое пакаленне, пакорлiвае i паслухмянае, павiнна паважна ставiцца да старэйшых, iмкнуцца да пераемнасцi традыцый, да стварэння сацыяльнай гармонii ў грамадстве. Праз бiблейскi сюжэт пра жорсткага i ганарлiвага валадара-тырана старажытнай дзяржавы Навухаданосара аўтар спрабаваў сцвердзiць iдэю гуманнасцi, высакароднасцi, чалавекалюбства ў грамадстве. Навухаданосар пад уплывам знешнiх абставiн (выратавання трох юнакоў-iншадумцаў) мяняе свае адносiны да вернападданых, становiцца больш велiкадушным, гуманным. Лiтаратурная спадчына Сiмяона Полацкага адыграла вялiкую ролю ў станаўленнi беларускай паэзii i драматургii, развiццi iх жанраў i пашырэннi тэматычнай разнастайнасцi.