Праблематыка п'есы Кандрата Крапівы "Брама неўміручасці"

Кандрат Крапіва закончыў п'есу «Брама неўміручасці» ў 1972 годзе. Аўтарскае вызначэнне жанру — «фантастычная камедыя». Мы называць твор фантастычным не сталі б, бо праблемы тут пастаўлены самыя рэальныя. Ды і ўсе людзі, што насяляюць «Браму неўміручасці» , таксама рэальныя, што ні на ёсць зямныя.
     У п'есе ўзнята шмат праблем.
     Першая — сама праблема жыцця на зямлі. Прафесар Дабрыян, гаворачы пра тое, што ўсё ў прыродзе смяротнае — «ад хларэлы да секвоі, ад чарвяка да акадэміка», шукае адказу на пытанні: «А ці ж сапраўды смерць з'яўляецца непазбежным канцом нашага існавання? Ад чаго паміраюць людзі? Ад халеры, ад сухот, ад воспы, ад тыфусу. З гэтымі хваробамі медыцына справілася, і яны не перашкода для неўміручасці. Яшчэ — ад інфаркту, ад інсульту, ад раку. А хто памірае ад гэтых хвароб? Як правіла, гэтыя хваробы апаноўваюць арганізм падношаны, аслаблены, як апенькі — трухлявы пень. Глебу ім падрыхтоўвае старэнне арганізма». I таму Дабрыян ставіць задачу «разгадаць механізм старэння і авалодаць ім».
     Другая праблема, якая ўзнімаецца ў камедыі, — што здарылася б, калі б сапраўды быў адкрыты сакрэт неўміручасці? Каб абмеркаваць гэта ўсебакова, драматург выводзіць на падмосткі прадстаўнікоў розных навук: генетыка Абадоўскага, эканаміста Бабровіча, медыка Кудрыцкую, фізіка Змітрука, гуманітарніка Вараксу.
     Вось аргументы некаторых персанажаў.
     Пункт гледжання генетыка Абадоўскага: «Калі індывідуум будзе жыць вечна, то як будзе абстаяць справа з эвалюцыяи віду? Як будзе абнаўляцца род чалавечы?.. З аднаго боку, будуць нараджацца новыя пакаленні, а з другога — не будуць паміраць старыя.
     У адным грамадстве побач з людзьмі новай генерацыі будуць жыць старыя малпы... са сваімі старымі поглядамі, звычкамі, забабонамі, ды яшчэ будуць пладзіць падобных да сябе».
     Развагі фізіка: «Дараваць неўміручасць бюракрату, дармаеду, злодзею, бандыту — хіба вы дзеля іх здзяйснялі свой подзвіг?»
     А гуманітарнік Варакса сказаў: «Мы хочам жыць вечна і таму адмаўляемся даваць жыццё падобным да сябе. А можа, тыя, што не народзяцца па нашай віне, былі б у шмат разоў больш таленавітыя за нас». - Удзельнікі дыскусіі ўрэпіце пагадзіліся, што не ўсе маюць права на неўміручасць і што давядзецца ўводзіць на яе цвёрдыя ліміты.
     Вось тут вылучаецца трэцяя праблема — маральнага плана, і асабліва востра паўстала яна пасля таго, як пра адкрыццё Дабрыяна даведалася шырокае кола людзей. Падзеі пераносяцца на кватэру галоўнага героя. Дабрыян не спаў амаль усю ноч — ледзь не разрываўся ад званкоў тэлефон. Усе дамагаюцца, патрабуюць неўміручасці.
     Дабрыян сустракаецца з самымі рознымі людзьмі. I ён у сваю чаргу да кожнага ставіцца таксама неаднолькава: з разумением і нават са спачуваннем да прадстаўнікоў прафсаюзнай арганізацыі; са знешняй сумленнасцю і непрыязнасцю ў душы да Скараспея; з высокай годнасцю чалавека, непадкупнасцю — да амерыканскага карэспандэнта Болдвіна; з вялікай увагай і лёгкім гумарам — да калгасніцы Алены Максімаўны. Час прыёму, аднак, скончыўся. Зноў сабраліся навукоўцы, каб прадоўжыць нараду і падвесці вынікі абмеркавання пытанняў, звязаных з чалавечай неўміручасцю. Праблем выявілася яшчэ больш, чым раней. Бар'ер брамы падзяліў людзей на лепшых і горшых, прытым без перспектыў на змену становішча. Гэты бар'ер прайшоў па гарадах, вёсках, па калектывах, сям'ях, лёг непераадольным каменем паміж бацькамі і дзецьмі, сябрамі і каханымі. Урэшце, дыспутанты прыходзяць да высновы: «Смерць — гэта неабходная ўмова вечнага абнаўлення. Не забівайце смерць. Няхай яна жыве».
     Дыскусія яўна зайшла ў тупік, але тут здарылася непрадбачанае. Навуковы супрацоўнік Наташа прыносіць здохлага пацука. Маўляў, і іншы раз здыхалі, але яна падмяняла іх новымі. Хтосьці ў недаўменні ці разгубленасці, у паніцы ці роспачы. А хтосьці і рад такому павароту падзей: «Фу! Гара з плеч. А я ўсе вылічальныя машыны ў пот увагнаў, падлічваючы».
     Калі ж засталіся Дабрыян і Наташа, яна паведаміла: неўміруючы пацук жыве, а здох другі. Наташа падстроіла сітуацыю спецыяльна, каб выратаваць вучонага ад нечуванага націску людзей і даць яму магчымасць працягваць дослед. А на запытанне, што цяпер усе будуць гаварыць, адказала: «Людзі няхай тым часам падумаюць, што рабіць з неўміручасцю».
     Усе папярэднія творы Кандрата Крапівы тычыліся канкрэтнага часу, а іх персанажы прыпісваліся да пэўнага гістарычнага перыяду. У п'есе «Брама неўміручасці» такога няма. Праблемы ў ей узняты агульначалавечыя, глабальныя. I не для аднаго перыяду жыцця.