Кандрат Крапiва - байкапiсец. Тэматыка i сацыяльная праблематыка яго баек, iх мастацкiя асаблiвасцi

Байкi у белар. лiтаратуры -- сталыя традыцыi. Я.Купала i Я.Колас зрабiлi бел. байку рэалiстычнай народнай. Кандрат Крапiва (К.К.) да жанру байкi звярнууся у 1922г., калi пачау пiсаць па-беларуску. Асаблiвы росквiт К.К.-байкапiсца прыпадае на 1925-1929гг., калi была напiсана большая частка баек. У 1927 г. байкi выйшлi асобнай кнiжкай, якая так i называлася "Байкi". Крапiва зрабiу байку баявой зброяй белар. сатыры. К.К., як байкапiсцу не трэба было хаваць свае думкi. Яго задача заключалася у тым, каб пры дапамозе канкрэтных, простых i даступных народу вобразау, раскрыць сутнасць той цi iншай жыццевай з'явы. Народны погляд пiсьменнiка на рэчаiснасць, шырокае выкарыстанне фальклору, прыказак i прымавак надавалi мове яго баек народны характар.

У аснове многiх баек К.К. ляжыць прыказка. Напрыклад, "Баба з калес, калесам лягчэй” -- байка "Дзед i баба". Выкарыстоуваючы у байках прыказкi, Крапiва у першую чаргу звяртае увагу на мараль. К.К. як байкапiсец прадаужае традыцыю Купалы i Коласа, алiгарычныя вобразы творау якiх узяты з жыццевага свету Беларусi. Крапiва захоувае тыя традыцыйныя характарыстыкi алiгарычных персанажау, якiмi надзяляе iх народ.

Тэматыка сатыры К.К. шырокая i разнастайная. Па тэматыцы байкi К.К. можна аднесцi да маральна-бытавых агульна-грамацкiх, закранаючых мiжнародныя i лiтаратурныя праблемы. Прауда, такi падзел даволi умоуны. Пiсьменнiк чэрпае матэрыялы з жыцця цi з фальклору. Даволi шмат баек прысвечана праблемам мастацтва i навукi ("Дзед i баба"). У свой час пiсьменнiка цiкавiлi мiжнародныя падзеi, пытаннi народнага, культурнага i гаспадарчага будаунiцтва.

Асаблiвае месца у першы перыяд яго лiтаратурнай дзейнасцi займала тэма грамадзкай вайны. Асноунымi сродкамi, якiмi карыстауся К.К., з'яуляецца iронiя, гратэск, карыкатура. Каго б нi брау байкапiсец у якасцi персанажау, ён зауседы мае на увазе чалавечае грамадства. Байкапiсец ставiць персанажау, супраць якiх накiравана байка, у смешнае становiшча i паказвае несумяшчальнасць iх iмкненняу, звычак, паводзiн, учынкау з агульна-прынятымi нормамi маралi, прыстойнасцi, чалавечансцi. Байка канчаецца мараллю. У байцы спалучаюцца бытавыя сцэны, залеукi прыроды, лiрычныя адступленнi, дыялог. Мова байкi блiзка да гутарковай. Байка пiшацца вольным вершам.

Многiя баячныя вобразы, створаныя К.К., сталi лiтаратурнымi тыпамi, а канцоукi баек -- крылатымi выразамi. Байкапiсец шырока карыстаецца характэрнымi для народнай мовы зваротамi.

Вядомы драматург, сатырык, байкапiсец, ён дауно заваявау прызнанне i лiтар. аутарытэт. Байкi, напiсаныя у 1922-25гг. -- шмат у чым класiчныя узоры калючай, задзiрiстай, часам вельмi несправядлiвай у сваiх аценках маладнiкоускай паэзii. Сатырычны дыяпазон баек быу шырокi -- даставалася у iх сусветнай буржуазii, польскiм панам, пiсьменнiкам старэйшага пакалення.

”Дыпламаваны баран". Само слова "баран” стала сiнонiмам тупасцi i разумовай абмежаванасцi. Але ад жывел розуму нiхто не патрабуе. На гэтых рысах, спрадвеку замацаваных за баранам, пабудавана гэта байка (1920). Смешна тое, што не маючы розуму, баран вырашыу здабыць сабе славу iлбом. Што нi гаварыць, а ён у яго быу трывалы. Iронiя тут вынiкае у падтэксту. Баран сапрауды заслужыу дыплом галавою. Толькi не розумам, а iлбом. Рознiцу памiж тым, хто `н у сапрауднасцi, яму растлумчыла кошка, кажучы "што заслужыу ен свой “дыплом” не галавою, аiлбом".